Co to jest zaburzenie schizoafektywne?
Zaburzenie schizoafektywne jest poważnym zaburzeniem psychicznym, podobnym do schizofrenii. Może ono wpływać na wszystkie aspekty codziennego życia, w tym na pracę, relacje społeczne i umiejętności zadbania o siebie (takie jak pielęgnacja i higiena). Osoby z zaburzeniem schizoafektywnym doświadczają szerokiej gamy objawów, do których należą nietypowe, niezgodne z rzeczywistością percepcje (halucynacje) lub przekonania (urojenia). Doświadczać też mogą zaburzeń nastroju (np. depresji), zaniku motywacji, niezdolności do odczuwania przyjemności, osłabienia koncentracji uwagi i innych objawów. Poważny charakter zaburzeń schizoafektywnych często wymaga udania się do szpitala w celu uzyskania opieki. Doświadczenie zaburzeń schizoafektywnych bywa opisywane jako "sen na jawie"; to znaczy, że osobie z tym zaburzeniem może być trudno odróżnić rzeczywistość od fantazji.
Jak częste jest zaburzenie schizoafektywne?
Zaburzenie schizoafektywne rozwija się w pewnym momencie życia u około jednej na dwieście osób (0,5%ludności). Obok schizofrenii jest ono jednym z najczęściej występujących, poważnych zaburzeń psychicznych. Podobnie jak w przypadku innych chorób psychicznych, osoby z zaburzeniem schizoafektywnym mogą podejmować leczenie farmakologiczne i różnego typu terapie dla poprawy zdrowia psychicznego. Skuteczność tych wysiłków jest wysoka.
Jak diagnozuje się to zaburzenie?
Zaburzenie schizoafektywne może być zdiagnozowane tylko przez wywiad kliniczny. Celem wywiadu jest ustalenie, czy dana osoba doświadczyła specyficznych objawów zaburzenia i czy te objawy występowały tak długo, aby spełnić kryteria diagnostyczne. Oprócz przeprowadzenia wywiadu, diagnosta musi upewnić się, że dana osoba nie ma żadnych problemów fizycznych (takich jak guz mózgu, nadużywanie alkoholu lub narkotyków), które mogłyby wywoływać skutki podobne do zaburzeń psychicznych. Zaburzenia schizoafektywne nie mogą być zdiagnozowane za pomocą badania krwi, rentgena, tomografii komputerowej lub innych badań laboratoryjnych. Wywiad jest niezbędny do ustalenia diagnozy.
Charakterystyczne objawy zaburzenia schizoafektywnego
Diagnoza zaburzeń schizoafektywnych wymaga, aby osoba doświadczała pogorszenia w funkcjonowaniu społecznym przez okres co najmniej sześciu miesięcy. Wskazywać na to mogą powtarzające się problemy w szkole, w pracy, w relacjach społecznych lub niezdolność do zadbania o siebie. Niektóre inne symptomy muszą także wielokrotnie występować.
Objawy zaburzeń schizoafektywnych można podzielić na pięć szerokich klas: objawy pozytywne, objawy negatywne, objawy manii, objawy depresji i inne objawy. Osoba z zaburzeniem schizoafektywnym zazwyczaj będzie miała niektóre (niekoniecznie wszystkie) z opisanych poniżej objawów.
Objawy pozytywne
Objawy pozytywne odnoszą się do myśli, spostrzeżeń i zachowań wielokrotnie doświadczanych wyłącznie przez osoby, u których zdiagnozowano schizofrenię lub zaburzenia schizoafektywne. Objawy te zmieniają się w czasie pod względem nasilenia i u niektórych osób przez długie okresy mogą nie występować.
Halucynacje
Halucynacje to "fałszywe postrzeganie", czyli słyszenie, widzenie, odczuwanie lub wyczuwanie węchem rzeczy, których nie ma w rzeczywistości. Najczęstszym ich rodzajem są halucynacje słuchowe. Osoby doświadczające tego objawu twierdzą, że słyszą głosy mówiące do nich lub o nich. Głosy te często są obraźliwe i skierowane bezpośrednio po imieniu pod adresem słyszącego. Brzmią jak głosy innych ludzi.
Urojenia
Urojenia są fałszywymi przekonaniami; czyli niezgodnymi z rzeczywistością i takimi, których inne osoby nie podzielają. Niektórzy mają urojenia paranoidalne, żyją w poczuciu zagrożenia (chociaż ono nie istnieje), są pewni, że inni chcą ich skrzywdzić. Częste są urojenia odniesienia, co polega na przekonaniu, że coś w otoczeniu odnosi się bezpośrednio do nich (np. osoba oglądająca telewizor przekonana jest, że spiker właśnie z nią rozmawia). Urojenie kontroli jest przekonaniem, że jest się obserwowanym i kierowanym przez innych.
Osoby doświadczające urojeń mają silne przekonanie o ich prawdziwości i zazwyczaj nie można ich z nich "wyprowadzić".
Zaburzenia myślenia
Problem ten przejawia się w trudnościach w komunikacji. Osoba z zaburzeniem myślenia mówi tak, że trudno jest śledzić tok jej wypowiedzi. Mówiąc przeskakuje z tematu na temat, zatrzymuje się w środku zdania, wymyśla nowe słowa, niejasne metafory, tworzy zdania dziwaczne i trudne do zrozumienia.
Objawy negatywne
Objawy negatywne oznaczają brak myśli, spostrzeżeń lub zachowań, które normalnie występują u osób, u których nie zdiagnozowano schizofrenii lub zaburzeń schizoafektywnych.
Objawy te nierzadko utrzymują się przez długi okres, ale dzięki wysiłkowi jednostki można je złagodzić. Wielu specjalistów uważa, że są one odzwierciedleniem braku nadziei na przyszłość.
Stłumiony afekt
U osób ze stłumionym afektem wyrazistość twarzy, ton głosu i gesty są mocno ograniczone. Nie oznacza to, że dana osoba w ogóle nie reaguje na swoje otoczenie lub nie ma uczuć.
Apatia
Osoba doświadczająca apatii nie czuje się zmotywowana do działań i realizacji celów. Często jest ospała i senna. Ma problemy z realizacją nawet prostych planów. Osoby z apatią mają niewiele zainteresowań. Często brakuje im poczucia sensu i celu w życiu.
Anhedonia
Anhedonia oznacza brak odczuwania przyjemności lub znaczne jej obniżenie. Czynności, które dawniej były przyjemne, takie na przykład, jak oglądanie zachodu słońca, chodzenie do kina lub bliskie relacje z drugą osobą przeżywane są w stanie anhedonii bez pozytywnych emocji. To, co kiedyś było źródłem szczęścia i przyjemności, staje się obojętne.
Ubóstwo mowy lub treści mowy
U osoby z tym objawem mowa sprawia wrażenie zablokowanej. Wydaje się, że ta osoba ma bardzo małą wiedzę albo nie chce przekazywać żadnych informacji. Rozmowa z osobą doświadczającą tego objawu jest bardzo trudna.
Nieuwaga
Osoba z tym objawem ma duże trudności w utrzymaniu uwagi i łatwo się rozprasza. Częsta dekoncentracja przeszkadza w wykonywaniu większości prac, a także w interakcjach z innymi. Znacznie też jest utrudnione, a czasem staje się niemożliwe samodzielne i systematyczne dbanie o siebie.
Objawy manii
Ogólnie, objawy manii obejmują nadmierną aktywność behawioralną, stany podniesionego nastroju (w szczególności, drażliwość lub doznania pozytywne), wysokie poczucie własnej wartości i pewności siebie.
Nastrój euforyczny lub ekspansywny
Nastrój osoby w manii jest nienormalnie podwyższony. Osoba taka czuje się bardzo szczęśliwa, podekscytowana, nierzadko wpada w stan euforii. Mówi więcej niż zazwyczaj i z większym entuzjazmem. Niektórym tematom poświęca szczególną uwagę. Ze wzmożoną ekspresją mowy narzuca się rozmówcom i słuchaczom (ekspansywność).
Drażliwość
Osoba drażliwa łatwo się złości lub jest stale rozdrażniona, Szczególnie wtedy, gdy inni zdają się przeszkadzać w realizacji jej planów lub celów, jakkolwiek byłyby one nierealistyczne.
Zawyżona samoocena lub wielkoduszność
Stan manii charakteryzuje się nadmierną pewnością siebie i zazwyczaj nierealistyczną oceną własnych możliwości (megalomania). Na przykład, ktoś może wierzyć, że jest genialnym artystą lub wynalazcą, bogaczem, sprytnym biznesmenem lub uzdrowicielem, podczas gdy w rzeczywistości nie ma żadnych kompetencji w tych dziedzinach. Osoba w manii bardzo często jest rozrzutna, hojna i wielkoduszna, przy czym najczęściej nierealistycznie ocenia swoje materialne zasoby lub możliwości zarobków.
Zmniejszona potrzeba snu
Osoby w stanie manii zazwyczaj śpią bardzo krótko. Zwykle mniej niż cztery godziny snu wystarczają im, żeby się czuły wypoczęte.
Gadatliwość
Ten objaw manii jest uciążliwy dla otoczenia. Osoba mówi dużo i szybko. Trudno jej przerwać. Często przechodzi z tematu na temat, co jest przejawem współwystępującej gonitwy myśli. Utrudnia to innym jej zrozumienie.
Gwałtowne myśli
Natłok szybko pojawiających się myśli jest charakterystyczny dla manii. Osobie, która tego doświadcza, trudno jest za nimi nadążyć lub je wyrazić.
Rozproszenie uwagi
Uwagę osoby w stanie manii bardzo często zaburzają bodźce nieistotne. takie jak np. dźwięk trąbiącego samochodu na ulicy.
Zwiększona aktywność ukierunkowana na cel
Osoba w manii dużo czasu poświęca dążeniu do określonych celów, np. szkolnych, zawodowych albo seksualnych. Często są to zachowania ryzykowne.
Nadmierne zaangażowanie w czynności o dużym potencjale negatywnych konsekwencji
Typowe dla osób w manii jest nadmierne pobudzenie erotyczne, brak rozwagi w kontaktach seksualnych, nadużywanie środków uzależniających. Bardzo często wpadają one w szał zakupów, mają problemy związane z nieodpowiedzialnym wydawaniem pieniędzy, podejmują nieracjonalne inwestycje biznesowe.
Objawy depresji
Objawy depresji w kontinuum psychicznych nastrojów (od niskich do wysokich) są biegunowym przeciwieństwem objawów maniakalnych. Depresję charakteryzuje więc bardzo niski nastrój i behawioralna bierność, podczas gdy manię cechuje bardzo wysoki nastrój i duża aktywność.
Nastrój depresyjny
Psychiczny nastrój osoby w depresji jest bardzo niski przez większość czasu, zarówno w ocenie samej tej osoby jak i jej bliskich.
Zmniejszenie zainteresowań lub przyjemności
Osoba w stanie depresji ma niewiele zainteresowań i czerpie niewielką przyjemność z czegokolwiek, także z tych czynności, które wcześniej sprawiały jej przyjemność.
Zmiany apetytu i wagi
U osób w depresji nierzadko występuje utrata apetytu i wagi albo przeciwnie - zwiększenie apetytu i przyrost wagi.
Zmiana wzorca snu
Osoby w stanie depresji często doświadczają zaburzeń naturalnego rytmu snu. Mogą mieć trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu, budzić się wcześnie rano i nie być w stanie zasnąć z powrotem. Alternatywnie, mogą spać bardzo długo (np. ponad 12 godzin na dobę) i spędzać większą część dnia w łóżku.
Zmiana poziomu aktywności
Obniżenie poziomu aktywności przejawia się przez powolność i senność, zarówno w ruchach ciała, w zachowaniu, jak i w procesach myślowych. Osoba w depresji może też czuć się nerwowa i niespokojna.
Zmęczenie lub utrata energii
Stan depresji łączy się z nieadekwatnym do wysiłku zmęczeniem w ciągu dnia. Bardzo często występuje chroniczne uczucie utraty energii.
Poczucie bezwartościowości, beznadziei, bezradności
Osoby w depresji mogą mieć poczucie, że są bezwartościowe jako ludzie, że nie ma nadziei na poprawę ich życia. Czują się bezradne, nie wierzą w sens wysiłków na rzecz zmiany swojej sytuacji.
Nieadekwatne, nadmierne poczucie winy
Poczucie winy u osób w depresji bywa nadmierne. Może też być związane z wydarzeniami, na które osoby te nie miały żadnego wpływu, takimi jak katastrofa, przestępstwo lub choroba.
Powtarzające się myśli o śmierci
Osoby w depresji często myślą o śmierci. Nierzadko rozważają popełnienie samobójstwa, podejmują próby samobójcze.
Obniżona koncentracja lub niezdolność do podejmowania decyzji
Znaczne obniżenie koncentracji uwagi utrudnia osobom w depresji wykonywanie zadań i poleceń wydawanych przez innych. Osoby te mogą być niezdolne do podejmowania decyzji nawet w drobnych sprawach.
Inne objawy
Osoby z zaburzeniem schizoafektywnym są skłonne do nadużywania alkoholu lub narkotyków. Niektórzy używają tych substancji w celu złagodzenia niepokojących objawów chorobowych. Sięgają po nie często podczas kontaktów towarzyskich, żeby doświadczyć odprężenia i przyjemności.
Jak odróżnia się zaburzenie schizoafektywne od schizofrenii i zaburzeń afektywnych (nastroju)?
Wiele osób z diagnozą zaburzeń schizoafektywnych miało we wcześniejszym okresie diagnozę schizofrenii albo zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Poprzednia diagnoza jest zmieniana, kiedy okazuje się, że osoba doświadcza objawów manii lub depresji przez większość czasu, ale w innych okresach doświadcza też objawów psychotycznych, takich jak halucynacje lub urojenia, nawet jeśli jej nastrój jest stabilny.
Jaki jest przebieg Zaburzenia Schizoafektywnego?
Zaburzenie zwykle zaczyna się w późnym okresie dojrzewania lub we wczesnej dorosłości, najczęściej między szesnastym a trzydziestym rokiem życia. Nasilenie objawów zmienia się w czasie. Niekiedy choroba ta wymaga okresowej hospitalizacji. Zaburzenia mogą się utrzymywać przez całe życie, ale objawy z upływem czasu łagodnieją w wielu przypadkach. Kiedy osoba zdiagnozowana w młodości dochodzi do wieku średniego, objawy choroby bywają rzadsze, a czasem ustępują.
Osoby z zaburzeniem schizoafektywnym, podobnie jak w przypadku innych poważnych chorób psychicznych, mogą podejmować pracę, osiągać własne cele i w pełni korzystać z życia.
Co wywołuje zaburzenie schizoafektywne?
Przyczyna zaburzeń schizoafektywnych nie jest dokładnie znana. Wielu naukowców uważa, że jest to wariant schizofrenii. Zaburzenie schizoafektywne (i schizofrenia) mogą być połączeniem kilku osobnych zaburzeń. Współczesne teorie sugerują, że u ich podstaw leży brak chemicznej równowagi w mózgu.
Podatność na rozwój zaburzeń schizoafektywnych wydaje się częściowo zdeterminowana przez czynniki genetyczne, a częściowo przez wczesne czynniki środowiskowe (takie jak subtelne uszkodzenie mózgu dziecka w łonie matki przed i w trakcie porodu).
Jak leczy się zaburzenie schizoafektywne?
Wiele metod stosowanych w leczeniu schizofrenii pozytywnie działa również w przypadku zaburzeń schizoafektywnych. Leki przeciwpsychotyczne pomagają większości pacjentów (chociaż nie wszystkim). Nie usuwają one przyczyn zaburzeń, ale mogą znacząco zmniejszyć ich objawy i zapobiec nawrotom choroby.
Leki przeciwdepresyjne i leki stabilizujące nastrój (takie jak lit) są często stosowane w leczeniu objawów afektywnych (depresyjnych lub maniakalnych) w przebiegu choroby.
Inne ważne metody leczenia obejmują trening umiejętności społecznych, rehabilitację zawodową i zatrudnienie wspomagane, wsparcie rówieśników, oraz intensywne zarządzanie poszczególnymi przypadkami. Terapia rodzinna pomaga redukować stres w rodzinie i uczy członków rodziny, jak monitorować zaburzenie. Ponadto, indywidualne poradnictwo może uczyć radzenia sobie z kryzysem, obniżania niepokoju, skutecznego szukania wsparcia w momencie nasilenia objawów.
Osoby z zaburzeniem schizoafektywnym w niemałym stopniu same mogą pomóc sobie w odzyskaniu zdrowia psychicznego. Wsparcie rodziny i otoczenia także wpłynąć może pozytywnie na przebieg choroby i poprawić jakość życia chorej osoby.
Podsumowanie
- Zaburzenie schizoafektywne jest zaburzeniem biologicznym, które prawdopodobnie wynika z braku równowagi w substancjach chemicznych w mózgu.
- Zaburzenie schizoafektywne rozwija się u około 1 na 200 osób.
- Do typowych objawów zaburzenia schizoafektywnego należą:
- pozytywne (halucynacje, urojenia),
- objawy negatywne (apatia, osłabienie emocji, zaburzenia koncentracji i uwagi)
- inne rozwinięte objawy depresji lub manii.
- Leki mogą znacząco zmniejszyć lub usunąć objawy zaburzenia schizoafektywnego.
- Osoby z zaburzeniami schizoafektywnymi mogą mieć nadzieję na poprawę, gdyż objawy tej choroby mają tendencję do ustępowania w ciągu życia.
- Dostępne są skuteczne terapie, które łagodzą, a nawet eliminują objawy zaburzeń schizoafektywnych.
Sami chorzy oraz ich bliscy mogą pozytywnie wpłynąć na przebieg choroby i jakość życia osoby z zaburzeniem schizoafektywnym.
Skonsultuj się z profesjonalistą z dziedziny zdrowia psychicznego (np. psychiatrą, psychologiem, pracownikiem socjalnym lub pielęgniarką psychiatryczną) w sprawie wszelkich pytań dotyczących tej ulotki.
Tłumaczenie Witold Gawlik
Przeredagowała Anna Gawlik
Oryginalna ulotka w języku angielskim
Dominik - dobrze wiedzieć że nie jest się samym
Komentarze
Prześlij komentarz